Cmentarz żydowski

Cmentarz żydowski w Nowym Dworze Mazowieckim to wyjątkowe miejsce na mapie Mazowsza, które łączy w sobie historię społeczności żydowskiej z dramatycznymi wydarzeniami II wojny światowej. Położony na wzgórzu kirkut zajmuje powierzchnię 3,5 hektara i jest świadectwem wielowiekowej obecności Żydów w tym regionie.

Historia cmentarza

Początki cmentarza sięgają XVIII wieku, choć dokładna data jego założenia pozostaje przedmiotem dyskusji historyków. Według niektórych źródeł powstał przed 1780 rokiem. W początkowym okresie swojego istnienia służył nie tylko lokalnej społeczności żydowskiej, ale również Żydom z Warszawy i okolicznych miejscowości, w tym z Jabłonny, Nieporętu, Wieliszewa i Zegrza.

Na początku XX wieku przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy, a wśród nagrobków można było zobaczyć charakterystyczny ohel – budowlę nad grobem zasłużonego rabina lub cadyka.

Okres II wojny światowej

Tragicznym rozdziałem w historii cmentarza była II wojna światowa. W tym czasie kirkut stał się miejscem masowych egzekucji. W maju 1941 roku pochowano tu co najmniej 29 ofiar niemieckiego terroru. Okupanci rozpoczęli systematyczną dewastację nekropolii, wykorzystując macewy jako materiał budowlany do utwardzania ulic.

Współczesność i renowacja

Przełomowym momentem w historii cmentarza był rok 2008, kiedy to potomkowie nowodworskich Żydów podjęli inicjatywę jego zabezpieczenia i upamiętnienia. W latach 2010-2011 przeprowadzono gruntowne prace renowacyjne – ogrodzono teren metalowym płotem i utworzono wejście od strony ulicy Przytorowej.

Pomnik pamięci

Szczególnym elementem cmentarza jest mur pamięci, do którego przymocowano ponad 100 odnalezionych macew, które wcześniej służyły jako materiał do budowy chodników. W 2019 roku powstał drugi podobny mur, gdzie umieszczono kolejne odnalezione fragmenty nagrobków.

Informacje praktyczne: – Cmentarz znajduje się przy ulicy Akacjowej – Wejście od strony ulicy Przytorowej – Zwiedzanie możliwe po wcześniejszym umówieniu – Kontakt do osoby z kluczem: 508 222 109 – Wstęp bezpłatny

Podsumowanie

Nowodworski kirkut to nie tylko zabytek, ale przede wszystkim miejsce pamięci o wielokulturowej historii miasta. Dzięki staraniom potomków lokalnej społeczności żydowskiej oraz wsparciu władz miejskich, cmentarz stał się przestrzenią dialogu między przeszłością a teraźniejszością, przypominając o znaczeniu zachowania pamięci o społeczności, która przez wieki współtworzyła historię Nowego Dworu Mazowieckiego.